مشخصات فنی
طول کلی: طول سه‌تار معمولاً بین ۸۵ تا ۹۵ سانتیمتر است. عرض کاسه: عرض کاسه‌ی سه‌تار حدود ۲۰ تا ۲۵ سانتیمتر است.
آموزش
آموزش سه تار
ساز سه‌تار یکی از سازهای زهی و اصیل موسیقی ایرانی است که به دلیل صدای لطیف و آرامش‌بخشش، جایگاه ویژه‌ای در بین علاقه‌مندان به موسیقی سنتی ایران دارد. این ساز شباهت‌هایی به تار دارد، اما از نظر ساختاری و نحوه نواختن تفاوت‌های قابل توجهی با آن دارد. در ادامه به توضیحات بیشتری درباره سه‌تار می‌پردازیم:
وسعت صوتی
وزن سه‌تار معمولاً بین ۱ تا ۱٫۵ کیلوگرم است که باعث می‌شود سبک و قابل حمل باشد.
۱. ساختار سه‌تار:
-
کاسه‌ی سه‌تار: کاسه‌ی سه‌تار معمولاً از چوب توت ساخته می‌شود و به شکل گلابی است. برخلاف تار، سه‌تار تنها یک کاسه دارد و روی آن پوست کشیده نمی‌شود.
-
دسته‌ی سه‌تار: دسته‌ی سه‌تار بلندتر از تار است و از چوب گردو یا فوفل ساخته می‌شود. روی دسته، پرده‌هایی از جنس روده یا نخ نایلون بسته می‌شود که تعداد آن‌ها معمولاً بین ۲۵ تا ۲۸ عدد است.
-
سیم‌های سه‌تار: سه‌تار، همان‌طور که از نامش پیداست، در گذشته سه سیم داشت، اما امروزه چهار سیم دارد. سیم چهارم به عنوان سیم «واخوان» استفاده می‌شود و به غنای صدای ساز کمک می‌کند. سیم‌ها معمولاً از جنس فولاد یا برنج هستند.
-
خرک سه‌تار: خرک سه‌تار کوچک و معمولاً از جنس استخوان یا چوب ساخته می‌شود و سیم‌ها از روی آن عبور می‌کنند.
۲. نحوه نواختن سه‌تار:
-
سه‌تار با ناخن انگشت اشاره (یا گاهی با مضراب) نواخته می‌شود. برخلاف تار که از مضراب فلزی استفاده می‌کند، سه‌تار با ناخن نواخته می‌شود و این باعث ایجاد صدایی نرم و لطیف می‌شود.
-
نوازنده سه‌تار معمولاً در حالت نشسته ساز را به صورت افقی روی ران خود قرار می‌دهد و با دست چپ پرده‌ها را می‌گیرد و با دست راست سیم‌ها را به صدا درمی‌آورد.
۳. صدای سه‌تار:
-
صدای سه‌تار به دلیل عدم استفاده از پوست روی کاسه، بسیار نرم و آرام است و حالتی درونی و عرفانی دارد. این ساز برای اجرای موسیقی‌های عرفانی، شعرخوانی و همراهی با آواز بسیار مناسب است.
-
وسعت صوتی سه‌تار حدود دو اکتاو و نیم است که به نوازنده امکان اجرای ملودی‌های متنوع را می‌دهد.
۴. کاربرد سه‌تار:
-
سه‌تار در موسیقی سنتی ایرانی، به‌ویژه در اجرای ردیف‌های موسیقی ایرانی، نقش مهمی دارد.
-
این ساز به دلیل صدای آرام و درونی‌اش، اغلب در مجالس عرفانی و شعرخوانی استفاده می‌شود.
-
سه‌تار همچنین به عنوان ساز تکنوازی یا همراهی‌کننده با دیگر سازها مانند تنبور، دف و آواز به کار می‌رود.
۵. تفاوت سه‌تار با تار:
-
سه‌تار نسبت به تار کوچک‌تر است و تنها یک کاسه دارد، در حالی که تار دو کاسه دارد.
-
سه‌تار با ناخن نواخته می‌شود، اما تار با مضراب فلزی.
-
صدای سه‌تار نرم‌تر و آرام‌تر است، در حالی که صدای تار قوی‌تر و رساتر است.
-
سه‌تار چهار سیم دارد، اما تار شش سیم دارد.
۶. نوازندگان مشهور سه‌تار:
-
استاد ابوالحسن صبا از پیشگامان نوازندگی سه‌تار و احیای این ساز در دوران معاصر بود.
-
استاد احمد عبادی از دیگر نوازندگان برجسته سه‌تار است که نقش مهمی در توسعه تکنیک‌های نوازندگی این ساز داشت.
-
استاد جلال ذوالفنون و استاد محمد رضا لطفی نیز از نوازندگان مشهور سه‌تار هستند.
۷. ویژگی‌های هنری سه‌تار:
-
سه‌تار به دلیل صدای لطیف و درونی‌اش، اغلب با مفاهیم عرفانی و معنوی همراه است.
-
این ساز برای بیان احساسات عمیق و آرامش‌بخش بسیار مناسب است و در موسیقی درمانی نیز کاربرد دارد.
سه‌تار به عنوان یکی از سازهای اصیل ایرانی، نه تنها در موسیقی سنتی، بلکه در فرهنگ و هنر ایران نیز جایگاه ویژه‌ای دارد. این ساز با صدای منحصر به فردش، شنونده را به دنیای درونی موسیقی ایرانی می‌برد.
