ساز تنبک (یا تمبک) یکی از سازهای کوبه‌ای و اصیل موسیقی ایرانی است که به دلیل نقش مهمش در ایجاد ریتم و همراهی با دیگر سازها، جایگاه ویژه‌ای در موسیقی سنتی ایران دارد. تنبک از خانواده‌ی سازهای پوستی است و با ضربه‌های دست نواخته می‌شود. این ساز به‌ویژه در اجرای ردیف‌های موسیقی ایرانی و همراهی با سازهای ملودیک مانند تار، سه‌تار و سنتور بسیار پرکاربرد است. در ادامه به توضیحات بیشتری درباره این ساز می‌پردازیم:
ارتفاع: ارتفاع تنبک معمولاً بین ۴۰ تا ۵۰ سانتیمتر است. قطر دهانه‌ی بزرگ: قطر دهانه‌ی بزرگ تنبک معمولاً بین ۲۵ تا ۳۰ سانتیمتر است. وزن: وزن تنبک معمولاً بین ۲ تا ۳ کیلوگرم است. وسعت صوتی: تنبک یک ساز کوبه‌ای است و وسعت صوتی آن به شدت و محل ضربه‌ها بستگی دارد.
صدای تنبک بسیار ریتمیک و متنوع است. این ساز قابلیت ایجاد ریتم‌های پیچیده و متنوع را دارد و به همین دلیل در موسیقی‌های گروهی و تکنوازی بسیار پرکاربرد است. تنبک علاوه بر تولید صدای اصلی (با ضربه‌های دست)، می‌تواند با تکنیک‌های مختلف، صداهای متنوعی ایجاد کند.
جنس: بدنه‌ی تنبک معمولاً از چوب گردو، توت یا چوب‌های مشابه ساخته می‌شود. این چوب‌ها به دلیل استحکام و خاصیت ارتعاشی مناسب، برای ساخت بدنه‌ی تنبک انتخاب می‌شوند.
شکل: بدنه‌ی تنبک به شکل جام یا گلدان است و از سه قسمت اصلی تشکیل شده است:
۱. دهانه‌ی بزرگ: قسمت بالایی تنبک که پوست روی آن کشیده می‌شود.
۲. تنه: قسمت میانی تنبک که باریک‌تر است.
۳. دهانه‌ی کوچک: قسمت پایینی تنبک که باز است و به عنوان خروجی صدا عمل می‌کند.
جنس: روی دهانه‌ی بزرگ تنبک با پوست حیوانات (معمولاً پوست بز یا گوسفند) پوشیده می‌شود. پوست نقش مهمی در تولید صدای تنبک دارد.
ضخامت: ضخامت پوست باید به گونه‌ای باشد که هم مقاومت کافی داشته باشد و هم بتواند ارتعاشات را به خوبی منتقل کند.
تنبک با ضربه‌های دست نواخته می‌شود. نوازنده تنبک را به صورت افقی روی ران خود قرار می‌دهد و با هر دو دست به پوست تنبک ضربه می‌زند.
نوازنده می‌تواند با تغییر شدت و محل ضربه‌ها، صداهای مختلفی ایجاد کند. تکنیک‌های نواختن تنبک شامل ضربه‌های تُم (صدای بم)، بک (صدای زیر) و رول (ضربه‌های سریع و پشت سر هم) است.
صدای تنبک بسیار ریتمیک و متنوع است. این ساز قابلیت ایجاد ریتم‌های پیچیده و متنوع را دارد و به همین دلیل در موسیقی‌های گروهی و تکنوازی بسیار پرکاربرد است.
تنبک علاوه بر تولید صدای اصلی (با ضربه‌های دست)، می‌تواند با تکنیک‌های مختلف، صداهای متنوعی ایجاد کند.
تنبک معمولی: رایج‌ترین نوع تنبک است که در موسیقی سنتی ایرانی استفاده می‌شود.
تنبک زورخانه‌ای: این نوع تنبک بزرگ‌تر است و در مراسم زورخانه‌ای و ورزش‌های باستانی ایران استفاده می‌شود.
تنبک در موسیقی سنتی ایرانی، به‌ویژه در اجرای ردیف‌های موسیقی ایرانی، نقش مهمی دارد.
این ساز به عنوان ساز همراهی‌کننده با دیگر سازها مانند تار، سه‌تار، سنتور و نی استفاده می‌شود.
تنبک در موسیقی‌های محلی و فولکلور ایران نیز بسیار پرکاربرد است.
استاد حسین تهرانی: از پیشگامان نوازندگی تنبک و احیای این ساز در دوران معاصر.
استاد محمد اسماعیلی: از نوازندگان برجسته‌ی تنبک که نقش مهمی در توسعه تکنیک‌های نوازندگی این ساز داشت.
استاد ناصر فرهنگ‌فر: از نوازندگان معاصر تنبک که در ترویج این ساز نقش مهمی داشته است.
تنبک به دلیل صدای ریتمیک و متنوعش، برای بیان احساسات عمیق و همراهی با دیگر سازها بسیار مناسب است.
این ساز قابلیت ایجاد ریتم‌های پیچیده و متنوع را دارد و به همین دلیل در موسیقی‌های گروهی و تکنوازی بسیار پرکاربرد است.
ارتفاع: ارتفاع تنبک معمولاً بین ۴۰ تا ۵۰ سانتیمتر است.
قطر دهانه‌ی بزرگ: قطر دهانه‌ی بزرگ تنبک معمولاً بین ۲۵ تا ۳۰ سا نتیمتر است.
وزن: وزن تنبک معمولاً بین ۲ تا ۳ کیلوگرم است.
وسعت صوتی: تنبک یک ساز کوبه‌ای است و وسعت صوتی آن به شدت و محل ضربه‌ها بستگی دارد.
ساز تنبک به عنوان یکی از سازهای اصیل ایرانی، نه تنها در موسیقی سنتی، بلکه در فرهنگ و هنر ایران نیز جایگاه ویژه‌ای دارد. این ساز با صدای منحصر به فردش، شنونده را به دنیای زیبای موسیقی ایرانی می‌برد.
