آموزش ساز عود یا بربط

۱. ساختار عود:

کاسه‌ی عود:

• جنس: کاسه‌ی عود معمولاً از چوب گردو، توت یا سرو ساخته می‌شود. این چوب‌ها به دلیل خاصیت ارتعاشی مناسب، برای تولید صدای گرم و رسا انتخاب می‌شوند.

• شکل: کاسه‌ی عود به شکل گلابی است و از دو قسمت اصلی تشکیل شده است:
  ۱. کاسه‌ی بزرگ: قسمت پایینی عود که نقش اصلی در تولید صدا را دارد.
  ۲. کاسه‌ی کوچک: قسمت بالایی عود که به دسته‌ی ساز متصل می‌شود.

دسته‌ی عود:

• جنس: دسته‌ی عود از چوب گردو یا فوفل ساخته می‌شود.

• طول: طول دسته‌ی عود معمولاً بین ۲۰ تا ۳۰ سانتیمتر است.

• پرده‌ها: برخلاف بسیاری از سازهای زهی، عود فاقد پرده‌های ثابت است و نوازنده باید با مهارت خود، محل دقیق نت‌ها را پیدا کند.

سیم‌های عود:

• تعداد سیم‌ها: عود معمولاً ۱۱ یا ۱۲ سیم دارد که به صورت جفت (دو به دو) تنظیم می‌شوند. این سیم‌ها از جنس نایلون، روده یا فلز هستند.

• کوک سیم‌ها: سیم‌های عود معمولاً به ترتیب از پایین به بالا به نت‌های دو (C)، سل (G)، ر (D)، لا (A) و می (E) کوک می‌شوند.

صفحه‌ی رویی:

• جنس: صفحه‌ی رویی عود معمولاً از چوب صنوبر ساخته می‌شود و دارای سوراخ‌های کوچکی است که به عنوان خروجی صدا عمل می‌کنند.

۲. نحوه نواختن عود:

• عود با مضراب (زخمه) نواخته می‌شود. مضراب معمولاً از جنس پلاستیک یا پر پرندگان ساخته می‌شود.

• نوازنده عود را به صورت افقی روی ران خود قرار می‌دهد و با یک دست مضراب می‌زند و با دست دیگر سیم‌ها را می‌گیرد تا نت‌های مختلف اجرا شوند.

۳. صدای عود:

• صدای عود بسیار گرم، گیرا و پراحساس است. این ساز قابلیت بیان احساسات عمیق و عرفانی را دارد و به همین دلیل در موسیقی‌های عرفانی و شعرخوانی بسیار استفاده می‌شود.

• وسعت صوتی عود حدود دو اکتاو و نیم است که به نوازنده امکان اجرای ملودی‌های متنوع را می‌دهد.

۴. انواع عود:

• عود ایرانی: این نوع عود در موسیقی سنتی ایرانی استفاده می‌شود و دارای صدای گرم و گیرا است.

• عود عربی: این نوع عود در موسیقی عربی استفاده می‌شود و کمی بزرگ‌تر از عود ایرانی است.

• عود ترکی: این نوع عود در موسیقی ترکی استفاده می‌شود و دارای صدای زیرتر و تیزتر است.

۵. کاربرد عود:

• عود در موسیقی سنتی ایرانی، به‌ویژه در اجرای ردیف‌های موسیقی ایرانی، نقش مهمی دارد.

• این ساز به عنوان ساز تکنوازی یا همراهی‌کننده با دیگر سازها مانند تار، سه‌تار، سنتور و نی استفاده می‌شود.

• عود در موسیقی‌های عرفانی، شعرخوانی و مراسم مذهبی نیز کاربرد دارد.

۶. نوازندگان مشهور عود:

• استاد منصور نریمان: از پیشگامان نوازندگی عود و احیای این ساز در دوران معاصر.

• استاد حسن منصور: از نوازندگان برجسته‌ی عود که نقش مهمی در توسعه تکنیک‌های نوازندگی این ساز داشت.

• استاد عبدالوهاب شهیدی: از نوازندگان معاصر عود که در ترویج این ساز نقش مهمی داشته است.

۷. ویژگی‌های هنری عود:

• عود به دلیل صدای گرم و گیرایش، برای بیان احساسات عمیق و عرفانی بسیار مناسب است.

• این ساز قابلیت اجرای تحریرها و نغمه‌های پیچیده را دارد و به همین دلیل در موسیقی ایرانی بسیار پرکاربرد است.

۸. مشخصات فنی عود:

• طول کلی: طول عود معمولاً بین ۷۰ تا ۸۰ سانتیمتر است.

• وزن: وزن عود معمولاً بین ۱٫۵ تا ۲٫۵ کیلوگرم است.

• وسعت صوتی: وسعت صوتی عود حدود دو اکتاو و نیم است.

ساز عود به عنوان یکی از سازهای اصیل ایرانی و شرقی، نه تنها در موسیقی سنتی، بلکه در فرهنگ و هنر ایران و کشورهای منطقه نیز جایگاه ویژه‌ای دارد. این ساز با صدای منحصر به فردش، شنونده را به دنیای زیبای موسیقی شرقی می‌برد.